بسم الله الرحمن الرحیم

(اعتبارسنجی و گستره شناسی ادله عقلی بطلان تحریف قرآن)

استاد راهنما: حجت الاسلام سموعی

محقق: سروش متوسلی

مدرسه علمیه رشد                    1401-1402

چکیده

ضرورت نبوت اقتضاء دارد که تا هنگام ابلاغ به مردم از سوی پیامبر^ص، قرآن کریم مصون از هرگونه تحریفی باشد اما برای مصونیت قرآنی که از دوران پیامبر^ص باقی مانده و نزد ما است، دلایل عقلی ای مطرح کرده اند. هدف این مقاله این است که به کامل ترین و جامع ترین دلیل عقلی با شیوه اعتبار سنجی و گستره شناسی رسیده شود. مقصود این مقاله از تحریف در قرآن تحریف لفظی است و شامل زیاد شدن چیزی به قرآن و کم شدن چیزی از آن و تغییر الفاظ و جابه جایی آیات قرآن میشود. بعد از اینکه سه دلیل عقلی بیان شد و به روش تحلیلی ذیل اعتبار سنجی و گستره شناسی آن ها بحث شد، این نتیجه حاصل می شود که: دلیل اعجاز کامل ترین و جامع ترین دلیل عقلی بطلان تحریف قرآن است و دلیل هدایتگری خداوند و ضرورت اتمام حجت استدلالی تمام است ولی گستره ی کمتری را به نسبت دلیل اعجاز قرآن شامل می شود. دلیل خاتمیت دین اسلام استدلالی ناتمام و مخدوش است چون علاوه بر اینکه درباره اعتبارش بحث هایی مطرح است ، گستره بسیار کمی از تحریف قرآن را نفی میکند.

کلیدواژه ها:  بطلان تحریف در قرآن/ تحریف لفظی/ دلایل عقلی/ اعتبار سنجی/گستره شناسی

مقدمه

برای رسیدن انسان ها به سعادت در دنیا و آخرت، لازم است که پیام های الهی به طور سالم و دست نخورده در دسترس انسان ها قرار بگیرد. ضرورت نبوت اقتضاء دارد که تا هنگام ابلاغ به مردم از سوی پیامبر^ص، قرآن کریم مصون از هرگونه تحریفی باشد؛ اما سوالی مطرح می شود: از کجا بدانیم آنچه امروز به نام آخرین کتاب اسمانی در دست ما است، همان کتابی است که بر پیامبر ^ص نازل شده و هیچگونه تغییر و تبدیلی در آن راه نیافته و نه چیزی بر آن افزوده شده و نه از آن کاسته شده است؟ علما و بزرگان اسلام به این سوال جواب داده اند. از جمله جواب ها، دلایل عقلی محض هستند که برای بطلان تحریف قرآن به آیه و روایت استناد نمی کنند بلکه به صورت کاملا عقلی ما را به جواب می رسانند. هدف این پژوهش معرفی این دلایل عقلی و بحث در مورد آنان است که این دلایل عقلی تا چه اندازه دارای اعتبار هستند و تا چه گستره ای از بطلان تحریف قرآن را در بر می گیرند؟ در نهایت پاسخ به این سوال، ما را به بهترین و کامل ترین و جامع ترین دلیل عقلی بطلان تحریف لفظی قرآن می رساند. این مقاله قصد دارد به سوالات فرعی زیر پاسخ بدهد:

• در بحث عدم تحریف قرآن، مقصود از تحریف کدام یک از معانی آن است؟
• چه دلایلی به عنوان دلیل عقلی در مقابل دلایل تعبدی عدم تحریف، ادعا شده است؟
• کدام دلایل عقلی دارای اعتبار کامل است؟
• کدام دلیل عقلی گستره بیشتری نسبت به دلایل دیگر از عدم تحریف قرآن را شامل میشود؟

بحث درمورد عدم تحریف قرآن، بسیار مهم و حیاتی است و از آنجایی که یکی از انواع دلایلی که برای آن ذکر می کنند دلایل عقلی هستند، پس اهمیت تعمیق در بحث دلایل عقلی به اهمیت عدم تحریف قرآن باز می گردد. از طرف دیگر بحث و تعمیق در دلایل عقلی سبب مستحکم شدن بیشتر این مطالب می شود و زمانی که این دلایل عقلی مستحکم تر و متقن تر شود، عدم تحریف قرآن هم مستحکم تر و متقن تر میشود.

معناشناسی تحریف

در ابتدا تحریف را در لغت و سپس در اصطلاح بررسی می کنیم. در نهایت انواع تحریف در قرآن را مطرح می کنیم و مشخص می کنیم که منظور ما از تحریف قرآن در این مقاله کدام یک از انواع تحریف است.

• تحریف در لغت:

تحریف از ریشه ( حرف ) است. حرف به معنای اطراف، لبه ها و حد و مرز آن چیز است[1] [حرف السیف] یعنی لبه شمشیر [حرف السفینه] یعنی پهلوی کشتی و [ حرف الجبل ] یعنی لبه و پرتگاه کوه.[2] این ریشه در باب تفعیل به معنای خارج شدن از اعتدال و موضع است و برای همین از آن تعبیر میل پیدا کردن و تغییر، می شود.[3] پس تحریف سخن به معنای ایجاد نوعی تغییر و دگرگونی در آن است.[4]