بررسی ظهور اولیه تعبیر «لا ینبغی» در روایات فقهی

سید محمد حسینی نژاد[1]

چکیده

اهل بیتA برای بیان حکم افعال گوناگون، الفاظ مختلفی را استخدام کرده اند. برای مثال، الفاظی همانند «یَجِبُ و یَحرُمُ»، «یصلح و لا یصلح»، «لا بأس به و به بأس» و... به این مقصود استفاده شده اند. از جملۀ این الفاظ، که در موارد مختلف و متعدد به کار رفته است، عبارت «لاینبغی» است. هنگام مواجهه با این تعبیر، این سوال مطرح میشود که تعبیر «لاینبغی» بیانگر چه حکمی است؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا بایست ظهور اولیه و موضوع له این عبارت را یافت. چراکه قدم اول برای فهم مراد امام علیه السلام از این عبارات، کشف معنای حقیقی و ظهور اولیه آن هاست. همچنین تعیین ظهور اولیه تعابیر، نقش بسزایی در فرایند استظهار و استدلال دارد. برفرض اگر ظهور اولیه تعبیر «لاینبغی» در حرمت باشد، هنگام عدم وجود قرینه طبق آن حکم میشود. همچنین آن دسته از روایاتی که مشتمل بر این تعبیر هستند، معارض با ادلۀ مفید ترخیص خواهند بود. در این پژوهش از طریق روش تحلیلی کتابخانه‌ای به بررسی مسئله پرداخته شده است، با بررسی کلام اهل لغت، آراء فقها و استعمالات روایی به نتیجه دست یافته شده که ظهور اولیه تعبیر «لاینبغی» حرمت و عدم جواز است.

 

کلید واژه: لاینبغی، ظهور لاینبغی، ینبغی

 

مقدمه

اهل بیت علیهم السلام در طول زندگانی خویش، مطالب گسترده و مختلفی را بیان کرده اند. یکی از بخش های اصلی کلام ایشان، سخنانی در توصیف و بیان حکم شرعی افعال انسان است که از آنها به روایات فقهی تعبیر میشود. ایشان به هدف بیان حکم شرعی افعال، به تناسب شرایط و اقتضائات، کلمات گوناگونی را به کار برده اند. از جمله تعابیری مثل: یجب، یحرم، لا یجب، لایجوز، لا بأس به، لا یصلح و... . از جمله‌ی این تعابیر، عبارت «لا ینبغی» است که در موارد متعددی توسط معصوم علیه السلام به کار رفته و حکم افعال گوناگونی را بیان کرده است. برای کشف حکم شرعی چنین افعالی که این تعبیر درباره آن ها به کار رفته است، این سوال به وجود می آید که معنای این تعبیر چیست و بیانگر کدامیک از احکام پنجگانه افعال است؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا بایست موضوع له این لفظ و ظهور اولیه آن را کشف کنیم. زیرا مرحله اول در عملیات استظهار آگاهی به مدلول تصوری الفاظ است که در مرحله بعد قرائن متصله به آن ها ضمیمه میشود و مدلول تصدیقی کلام شکل میگیرد. به همین خاطر کوچک ترین تغییر در معنای موضوع له این تعبیر، میتواند در استدلال به خود این روایات و همچنین روایات دیگر تاثیر گذار باشد. زیرا میتواند نتیجه نهایی را عوض کرده و حکم متفاوتی برداشت شود. همچنین می تواند معنایی معارض با سایر ادله پیدا کرده و در استدلال به آن ها مانع ایجاد کند.

سوالات فرعی این مقاله چنین است:

لغویون چه معنایی از «لا ینبغی» ارائه کرده اند؟

نظر فقها نسبت به ظهور این لفظ چیست؟

با توجه به روایات، ظهور این تعبیر چیست؟

فرضیه این تحقیق، ظهور تعبیر «لا ینبغی» در اصل مبغوضیت و جامع بین کراهت و حرمت است.

 

فایل مقاله: 
hoseininejhad.pdf