سقیفه چگونه مبدأ سکولاریسم در جهان اسلام شد؟ / درس‌های فاطمی برای کنشگران فرهنگی سیاسی

به گزارش روابط‌عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، حجت‌الاسلام قاسم شبان‌نیا در گفتگویی در پاسخ به این سؤال که «جهاد سیاسی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها» چگونه بود و اینکه بی‌بی دو عالم از چه شیوه‌هایی در جهاد تبیین در راستای دفاع از ولایت استفاده کردند؟ اظهار کرد: اگر بخواهم یکی از کارهای بزرگی را که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در زمان حیات خود به‌ویژه پس از رحلت نبی مکرم اسلام (ص) انجام دادند، بیان کنم آن را دفاع از «اسلام ناب» در برابر «اسلام التقاطی» می‌دانم؛ به این معنا که پس از وفات پیامبر اکرم (ص)، اسلامی به مردم معرفی شد که با آن اسلام ناب که خود نبی (ص) پایه‌گذاری کرده بود، بسیار متفاوت بود.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: یکی از تبعات آن اسلامی که در آن زمان مطرح گردید، این بود که برخی مدعی شدند پیامبر، دارای دو شأن بوده است: شأن دینی و شأن سیاسی. شأن دینی، همان بود که با آن وظیفه رسالت را انجام داد؛ اما شأن سیاسی، از شأن دینی جدا می‌دانستند. بر همین اساس، واقعه غدیر علی‌رغم بیعتی که در آنجا صورت‌گرفته بود را مورد انکار قرار داده و یکی از گلایه‌هایی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها دارند، همین یادآوری بیعت‌های گذشته با مولای متقیان (ع) و زیر پا گذاشتن آن‌هاست.

انحراف اصلی بعد از ارتحال پیامبر(ص) جداکردن دین از سیاست بود

وی ادامه داد: پس از ارتحال نبی مکرم اسلام (ص)، گروهی گفتند شأن سیاسی پیامبر(ص) از شأن دینی او جدا بوده و آن شأن سیاسی، حکومتی عرفی داشته که پس از رحلت پیامبر، جامعه مسلمانان باید نسبت به سرپرستی آن تصمیم‌گیری کند. به‌عبارت‌دیگر، گفتند شأن سیاسی پیامبر (ص) به پس از ایشان سرایت نمی‌کند، لذا آزاد هستیم تا هر کس را که بخواهیم به رهبری انتخاب کنیم.

حجت‌الاسلام شبان نیا تصریح کرد: درحالی‌که در زمان حیات رسول اکرم (ص)، همگان بر این اتفاق‌نظر داشتند که مشروعیت حکومت از جانب خداوند است و حاکم باید منصوبِ خدا باشد، پس از رحل پیامبر(ص) این مشروعیت آسمانی به مشروعیت زمینی تبدیل شد. در همین راستا، سقیفه شکل گرفت؛ گروهی در سقیفه نشستند و گفتند: «ما حاکم را تعیین می‌کنیم»، درحالی‌که پیش از آن جامعه اسلامی معتقد بود حکومت، منصوبِ الهی است. این واقعه امری بسیار مهم بود که در زمان حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از رحلت پیامبر رخ داد.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: به نظر بنده کار بزرگ حضرت این بود که در آن زمان با افشاگری جریانی که از طریق سقیفه بر سرکار آمده بود نه‌تنها شخص آن حاکمان، بلکه خود آن تفکر را به چالش کشید و در راه دفاع از اسلام ناب، ایستادگی نمود. همان اسلام التقاطی در آن زمان، در قالب سقیفه خود را نشان داد. ازاین‌رو، شهید مطهری نیز در این باره بیانی دارند که سکولاریسم در جهان اسلام از سقیفه آغاز شده است، زیرا جدایی دین از سیاست در آنجا ریشه دوانید و زمینه‌های آن فراهم گردید.

معرفی اسلام ناب در برابر اسلام التقاطی و سکولار

وی ادامه داد: فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها طبق اقوال موجود پس از رحلت نبی مکرم (ص)، تنها مدتی حدود دو تا سه ماه در قید حیات بودند، اما این مدت کوتاه مملو از اقداماتی بود که به‌قدری اثربخش است که بنده معتقد است حضرت، در آن مدت، اسلام ناب را که وظیفه خود می‌دانستند، از طریق جهاد تبیینی، در برابر اسلام التقاطی و سکولار معرفی کردند و جریان حاکم آن زمان را به چالش کشیدند.

حجت‌الاسلام شبان نیا عنوان کرد: برخی به اشتباه تصور می‌کنند دفاع حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از امام علی علیه‌السلام صرفاً بر پایه رابطه عاطفی همسر و شوهر بوده است، درحالی‌که امری فراتر از این است و به بحث ولایت بازمی‌گردد.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) عنوان کرد: معتقدم حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها پس از وفات پیامبر (ص)، شاهد آن بود که هنوز زمانی از رحلت گذشته نشده، اما اسلام نابی که رسول اکرم (ص) پایه‌گذاری کرده بود، در خطر انحراف قرار گرفته و اصول آن مورد تهدید است. به همین سبب، برنامه‌هایی در این زمینه طراحی نمودند؛ برنامه‌هایی که به نظر بنده، باید بخش زندگی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را در این حوزه باکمال جدیت بررسی کرد.

انقلاب اسلامی، ادامه‌دهنده جهاد تبیینی حضرت زهرا (س) در دفاع از اسلام ناب

وی اذعان کرد: کاری که انقلاب اسلامی ایران انجام داد، انقلابی فاطمی بود، چرا که همان رسالتی که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پس از رحلت پیامبر (ص) به عهده گرفت -یعنی دفاع از اسلام ناب در برابر اسلام سکولار- را انقلاب ما با رهبری حضرت امام خمینی (ره) زنده کرد. زیرا اگر این دفاع صورت نمی‌گرفت، اثری از اسلام ناب باقی نمی‌ماند. افشاگری‌های حضرت زهرا، به‌ویژه در خطبه‌هایی همچون خطبه فدکیه، نشان‌دهنده آگاهی ایشان از بحران معرفتی و سیاسی جهان اسلام در آن زمان است.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در جاهای مختلف، تلاش خود را بر نجات جامعه از این بحران معطوف داشتند. در خطبه فدک، ایشان از «حاکمیت خدا» سخن می‌گویند، از نبی مکرم (ص) یاد می‌کنند و ریشه مشروعیت حکومت را نزد خداوند جستجو می‌نمایند؛ همان موضوعاتی که جامعه آن زمان در آن‌ها دچار انحراف شده بود و آن سوگیری‌ها در سقیفه خود را آشکار ساخت.

حجت‌الاسلام شبان نیا ادامه داد: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در خطبه فدکیه نه‌تنها به بحث معرفتی اکتفا نکردند، بلکه آن را به مباحث سیاسی -مانند مسئله خلافت و ولایت- کشاندند. همچنین، به این خطبه‌ها اکتفا نکردند.

مردم ایران خواستار اسلام ناب شدند

وی افزود: شاید کمتر کسی را در تاریخ ببینیم که تنها در عرض دو یا سه ماه، بتواند کنش سیاسی انجام دهد که تاریخ را دگرگون سازد. آن گونه که پیش‌تر عرض کردم، انقلاب ما نیز ازاین‌جهت «فاطمی» است که به برکت مجاهدت حضرت امام (ره)، اسلام ناب را در برابر اسلام سکولار و التقاطی -که بسیاری در جهان اسلام، با وجود ادای نماز و اظهار اسلام، به آن گرایش داشتند -معرفی و زنده کرد. مردم نیز با شنیدن این صدای حق گفتند: «ما این اسلام ناب را می خواهیم.» در این رویکرد، جمهوری اسلامی حرکتی فاطمی بود که در استمرار همان انقلاب فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها شکل گرفت و معتقدم سخنان حضرت زهرا(س) به قول حقیر، انقلابی در جهان اسلام ایجاد کرد؛ چرا که اگر دفاع ایشان نبود، بسیاری از حقایق بر ما پوشیده می ماند.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: از جمله اقدامات دیگری که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها انجام دادند، در زمانی بود که بر بستر بیماری قرار داشتند. گروهی از زنان برای عیادت ایشان آمدند. حضرت، این خانم‌ها را بابصیرت روانه کردند و آن‌ها را پرسیدند که می‌دانید شوهرانتان چه کرده‌اند؟ با چه کسی بیعت کرده‌اند؟ سقیفه چه بود؟» و این‌گونه، جریان را به آنان توضیح دادند. آنان پس از آگاهی از واقعیت‌ها، به شوهران خود بازگشتند و از آنان پرسیدند: شما چه مردانی هستید که چنین کاری کردید؟ سقیفه چه بود؟ اسلام چرا این‌چنین عوض شد؟ و این سؤالات، آگاهی عمومی را بیدار کرد.

وی گفت: در این میان، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها باوجود پوشیده بودن کامل در حجاب و عفاف، کنشگری سیاسی فعال داشتند و حتی مردان را نیز در عیادت خود محروم نکردند، زیرا امری بزرگ در دست انجام بود. هنگامی که مردان برای عیادت می‌آمدند، حضرت با حسرتی عمیق می‌فرمودند: «چرا رفتید و بیعت کردید؟ آیا غدیر را فراموش کرده‌اید؟ آیا ندانستید پیامبر (ص) علی (ع) را به‌صورت صریح معرفی فرمود؟» این سخنان، آنان را به ناراحتی کشاند و پذیرفتند که اشتباه کرده‌اند؛ اما این اقدام خود را با این بهانه توجیه کردند که گفتند: «ما بیعت کرده‌ایم و نمی‌توانیم آن را بشکنیم.» هرچند بیعت خود در غدیر را شکستند.

حجت‌الاسلام شبان‌نیا عنوان کرد: ممکن است برای برخی، واقعاً حقایق مشتبه شده باشد؛ این هم اتفاقی است که نباید نادیده گرفت، زیرا دستگاه استکبار همواره رسانه را در اختیار داشته است؛ هرچند در آن زمان شکل رسانه متفاوت بود، اما باز هم ذهن‌ها را با ابزار رسانه‌ای، شست‌وشو می‌دادند. بخشی از مردم واقعاً نمی‌دانستند. همان‌گونه که در عاشورا نیز اتفاق افتاد؛ بسیاری از افراد تنها پس از روشنگری‌های حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها، به حقایق پی بردند.

 تفکری که به اسلام نسبت داده می‌شود ولی اسلام آن را قبول ندارد!

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ابراز کرد: در حقیقت، بزرگ‌ترین روشنگری‌های جهان اسلام توسط زنان صورت‌گرفته است. آن که می‌گوید: «زن باید در پستوی خانه بنشیند»، اسلام چنین نظری را قبول ندارد. اسلام زن را به‌عنوان کنشگر سیاسی -با نهایت حجاب و عفاف- می‌خواهد. یعنی می‌گوید: «خودت را خوب بپوشان، ولی در صحنه جامعه حاضر شو و نقشی ایفا کن که بتواند تاریخ را دگرگون سازد.»

وی گفت: گروه دیگری نیز، تحت‌تأثیر شهوت عملی، منافع شخصی یا فرقه‌ای رفتار کردند. باید پذیرفت که همه آنان، حقایق را می‌دانستند؛ زیرا بسیاری از آنان، خود در غدیر حضور داشتند و بیعت کرده بودند. اما چه چیزی باعث تغییر آنان شد؟ جواب آن در دغدغه مقام، جایگاه و منافع قومی و قبیله‌ای است.

چرا جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر(ص) به انحراف رفت؟

حجت‌الاسلام شبان نیا ادامه داد: هنر حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها این بود که مردم را آگاه ساخت و حتی با برخی از کسانی که در آن زمان مناسب را در دست گرفته بودند، گلایه کرد. یعنی روشنگری‌های ایشان گاهی مستقیماً در برابر خلفا بود. فرمودند: «شما با من چه کردید؟ آیا نمی‌دانید من کی هستم؟» هرچند آنان از تمام اطلاعات برخوردار بودند، اما حضرت می‌خواست جامعه اسلامی متوجه شود و ایشان، خط روشنگری خود را ادامه دهد.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: بنابراین، جامعه آن زمان، بخشی دچار شبهه علمی و بخشی دیگر دچار شهوت عملی بود؛ امری که کار را برای امام علی و حضرت فاطمه زهرا علیهماالسلام بسیار دشوار ساخت. تمام این فشارها، به‌صورت کلی، بر یک خانواده - خانواده علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام - وارد شد. ازاین‌رو، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها مجبور بود برای هر دو گروه—هم شبهه داران و هم شهوت عملی—برنامه داشته باشد.

/انتهای پیام