اسلام دارای نظام اقتصادی مستقل از سرمایه‌داری و سوسیالیسم است

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به مبانی فلسفی و اصول بنیادین اقتصاد اسلامی، گفت: برخلاف دیدگاه مغرضان یا ناآگاهان، اسلام دارای نظام اقتصادی منسجم و مستقل از مکاتب غربی است.

به گزارش گزارش روابط عمومی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، دکتر محمود دهقانی طی گفتگویی با بیان اینکه برخی از افراد مغرض یا ناآگاه، وجود نظام اقتصادی در اسلام را زیر سؤال می‌برند، گفت: واقعیت این است که اسلام نه‌تنها نظام اقتصادی دارد، بلکه در تمام عرصه‌های تمدنی، اعم از سیاست، حقوق، فرهنگ و اقتصاد، صاحب منظومه فکری و ساختارمند است.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: گرچه درباره اقتصاد اسلامی آثار علمی و کتاب‌های متعددی تألیف شده، اما برای فهم عمومی می‌توان با زبانی ساده، ساختار اقتصاد اسلامی را تبیین کرد.

دکتر دهقانی در تبیین اجمالی این ساختار ابراز کرد: اگر یک هرم مفهومی را به‌عنوان مدل در نظر بگیریم، قاعده آن را «اصالت فرد یا جامعه»، میانه آن را «مالکیت» و رأس آن را «فعالیت اقتصادی» تشکیل می‌دهد که از طریق این سه سطح، می‌توان تفاوت اقتصاد اسلامی را با نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیستی نشان داد.

وی با اشاره به اینکه اصالت فرد و جامعه، یکی از مفاهیم بنیادی در فلسفه اقتصاد است، تصریح کرد: در نظام سرمایه‌داری، اصالت با فرد است و این نگرش به مالکیت خصوصی و در نتیجه، اولویت فعالیت بخش خصوصی در اقتصاد منجر می‌شود که در مقابل، نظام سوسیالیستی اصالت را به جامعه می‌دهد و از همین‌رو، مالکیت عمومی و به‌تبع آن، فعالیت اقتصادی دولت محور می‌شود.

تفاوت بنیادین نگاه اسلامی با مکاتب اقتصادی غربی

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با اشاره به تأثیر نگاه فلسفی بر ساختار اقتصادی هر مکتب عنوان کرد: آنچه که در غرب به عنوان «اندیویجوالیسم» یا اصالت فرد شناخته می‌شود، موجب شکل‌گیری نظام سرمایه‌داری و تأکید بر حداقل نقش دولت در اقتصاد شده است. در مقابل، سوسیالیست‌ها با تکیه بر اصالت جامعه، به برنامه‌ریزی متمرکز و تسلط دولت بر اقتصاد معتقدند.

دکتر دهقانی در ادامه تأکید کرد: در اقتصاد اسلامی، نه فردگرایی افراطی سرمایه‌داری پذیرفته می‌شود و نه جمع‌گرایی افراطی سوسیالیسم ضمن چراکه اسلام، با برخورداری از منطق خاص خود، نظام اقتصادی‌ای را پی‌ریزی کرده که ریشه در مفاهیمی چون عدالت، مالکیت مشروع، کار و تلاش، و حمایت از محرومان دارد.

وی افزود: مالکیت در اسلام دارای مراتب و حدود مشخصی است؛ اصل، بر مالکیت مشروع است که هم در سطح فردی و هم در سطح عمومی، با ضوابط شرعی و اخلاقی تنظیم می‌شود و زمینه‌ساز یک نظام اقتصادی متمایز از شرق و غرب می‌گردد.

اقتصاد اسلامی مبتنی بر اصالت توأمان فرد و جامعه است

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با تشریح تفاوت‌های بنیادین در معنا و کارکرد «اصالت» در مباحث هستی‌شناسی و حوزه اقتصاد، تصریح کرد: در نظام اقتصادی اسلام، هر سه نوع مالکیت خصوصی، دولتی و عمومی غیردولتی دارای اصالت‌اند و این تنوع، نشان‌دهنده ساختار مستقل و متمایز اقتصاد اسلامی است.

وی در ادامه با تبیین ابعاد گوناگون مفهوم اصالت در حوزه‌های فلسفه، اقتصاد و جامعه‌شناسی، اظهار کرد: در مباحث هستی‌شناختی، اصالت به معنای وجود عینی است و در این چارچوب، فرد دارای اصالت و جامعه امری اعتباری تلقی می‌شود. اما در حوزه‌های حقوقی، اجتماعی و اقتصادی، اصالت معنای خاص خود را دارد که متفاوت از معنای آن در فلسفه است.

وی افزود: از منظر تفکر اسلامی، در مسائل اقتصادی، هم فرد اصالت دارد و هم جامعه. نتیجه این نگاه، پذیرش سه‌گانه‌ی مالکیت خصوصی، دولتی و عمومی غیردولتی به عنوان انواع اصیل مالکیت در اقتصاد اسلامی است.

ساختار چندبعدی مالکیت؛ مبنای تنوع در فعالیت‌های اقتصادی

دکتر دهقانی با تأکید بر پیوند مستقیم میان نوع مالکیت و نوع فعالیت اقتصادی در هر نظام، تصریح کرد: در اقتصاد اسلامی، فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی، بخش دولتی و بخش عمومی غیردولتی همگی اصالت دارند و این در حالی است که در نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیستی، اصالت تنها به یک یا دو بخش اقتصادی تعلق دارد.

وی افزود: این شناسایی و مشروعیت بخشیدن به انواع مالکیت و فعالیت‌های اقتصادی، خود مؤید آن است که اسلام دارای نظام اقتصادی مستقل، جامع و چندلایه است.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: برخلاف تبلیغات مغرضانه یا ناآگاهانه برخی افراد که منکر وجود نظام اقتصادی در اسلام می‌شوند، ما با زبانی ساده و در عین حال مستند و علمی، اثبات می‌کنیم که اقتصاد اسلامی نه تقلیدی از کاپیتالیسم است و نه نسخه‌ای از سوسیالیسم؛ بلکه دارای منطقی مستقل، مبانی اختصاصی و ساختاری هماهنگ با مبانی دینی و انسانی است.

/انتهای خبر