مولف  از انگیزه تالیف کتاب " حیوانات وجهان پس از مرگ"  می گوید

حکمای پیش از ملاصدرا که از طرفی «قوۀ خیال» را مادی، و از سوی دیگر «تجرد» را منحصر در تجرد عقلی می دانستند، حشر حیوانات را انکار کرده یا با تردید دربارۀ آن سخن گفته اند؛ اما ملاصدرا بر اساس مبانی حکمت متعالیه (مخصوصاً تجرد قوۀ خیال) معاد را برای حیوانات نیز ثابت کرد. در این پژوهش ضمن بررسی مبانی عقلی و نقلی حشر حیوانات، به آثار و لوازم این مسئله (از جمله شعورمندی، اختیار و تکلیف حیوانات) پرداخته شده است.

به گزارش روابط عمومی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره،  حجت الاسلام والمسلمین مصطفی نقیبی جوشانی در گفت و گویی به تبیین چرایی و انگیزه تالیف کتاب" حیوانات وجهان پس از مرگ" پرداخت که متن این گفت و گو تقدیم می شود.

* لطفا از انگیزه تالیف کتاب" حیوانات وجهان پس از مرگ" بفرمایید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین (علیهم السلام).
ضمن عرض سلام و تحیت و تبریک آغاز سال نو و آرزوی قبولی طاعات و عبادات.
پژوهشگران تاریخ تصریح می کنند یکی از مسائلی که همواره اندیشمندان جهان را به تفکر در باب آن واداشته است، سرانجام انسان ها و دیگر موجودات پس از مرگ است؛ مخصوصا در باب انسان که  اعتقاد به این اصل، پیوسته با جوامع بشری همراه بوده است. و اما در باب حیوانات، مسئله حشر و بازگشت آنها از جمله مسائلی است که کما¬ بیش در آیات قرآن و روایات ما مطرح شده است، و مورد اختلاف متکلمان، مفسران و حکماء شده است؛ در این میان، جناب ملاصدرا در آثار مختلفش به این بحث پرداخته و با توجه به مبانی و اصول حکمت متعالیه، حشر را برای حیوانات اثبات کرده است و ادله ای عقلی و نقلی در این باب ذکر کرده است.
 به همین جهت بنده بر آن شدم در پژوهشی جامع، این بحث را هم از حیث عقلی و هم از حیث نقلی مورد تحقیق و بررسی قرار دهم، مخصوصا که به نظر می رسید مسئله معاد حیوانات میتواند کلید حل بسیاری از مجهولات دیگر در باب جهان حیوانات شود.  

* چه ضرورت و اهمیتی داشت پرداخت به این موضوع؟
شاید در وهله اول این مسئله زیاد با اهمیت به نظر نرسد، اما اشاره شد که مسئله معاد حیوانات و مخصوصا حساب و جزاء آنها، کلید حل مسائل بسیاری در باب حیوانات است؛ بدین معنا که اگر بتوان حشر و معاد حیوانات را از طریق عقل یا نقل اثبات کرد، مسائلی مانند: حقوق متقابل، شعور، تکلیف، اختیار و... نیز تعیین تکلیف خواهد شد؛ به عنوان نمونه طبق مبانی کلامی ما، معاد و حسابرسی متوقف بر تکلیف و تکلیف متوقف بر اختیار و اختیار متوقف بر شعور و آگاهی است؛ از این رو در این نوشتار همه این موارد در حق حیوانات اثبات خواهد شد. به همین دلیل بنده مصمم شدم که بحث معاد حیوانات را از حیث عقل و نقل بررسی کنم تا سایر سوالات مربوط به جوامع حیوانی نیز در پرتو بحث حشر آنها روشن شود.
از طرف دیگر، اصل مسئله معاد حیوانات نیز تاکنون هم از حیث عقل و هم از حیث نقل در پژوهشی جامع مورد بررسی قرار نگرفته بود و نظرات اندیشمندان اسلامی اعم از مفسران، متکلمان و حکما به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار نگرفته بود؛ به همین جهت لازم به نظر رسید که این خلاء پر شود و این کار به لطف الهی انجام شد.
از جهت سوم، امروزه مسئله زیست با حیوانات و حقوق آنها از مباحثی است که مخصوصا در مغرب زمین به طور جدی مطرح شده است و حتی برخی سخن از برابری حقوق حیوان و انسان را مطرح کرده اند و متاسفانه حیوانات در حال پر کردن خلاء همسر و فرزند برای انسان¬ها هستند، و به طور طبیعی، این پژوهش می¬تواند در مرزبندی، تعیین حدودِ روابط و حقوق حیوانات راهگشا باشد.

* این کتاب چقدر زمان برد تالیفش؟
اصل مطالعات مربوط به این بحث، چندین سال به صورت پراکنده شکل گرفت، اما نوشتن این اثر به صورت متمرکز، یک سال و نیم به طول انجامید.

* این کتاب چه بخش هایی دارد؟
این کتاب دارای سه بخش اصلی است، در بخش اول آن، ضمن ذکر مبانی فلسفی حکمت متعالیه، مسئله معاد حیوانات از دیدگاه ملاصدرا و شارحان ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم این کتاب نیز آیات و روایاتی که مربوط به معاد حیوانات است به تفصیل مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است و در نهایت در بخش سوم، دیدگاه حکمت متعالیه عرضه بر آیات و روایات شده است و وجو افتراق و اشتراک روشن گردیده است.

* و آیا پیش بینی می کنید مورد استقبال مخاطب قرار گیرد؟
از آنجایی که عموم متن این کتاب، متنی تخصصی است، مخاطبین اصلی این کتاب افرادی هستند که با مبانی فلسفی ملاصدرا آشنایی داشته باشد؛ البته بخش دوم این کتاب (بخش قرآنی و روایی) برای عموم نیز قابل فهم است و برای افرادی که در صدد آشنایی با دیدگاه دین مقدس اسلام در باب معاد حیوانات هستند، قابل استفاده است.
امیدوارم که خداوند متعال این اندک تلاش را از بنده قبول کند و نوشتار حاضر مورد استفاده مخاطبین محترم قرار گیرد. و الله المستعان.

 

خاطرنشان می شود:  کتاب " حیوانات وجهان پس از مرگ" تاملی بر موضوع معاد حیوانات در حکمت متعالیه و عرضه آن بر آیات و روایات توسط انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره در 215 صفحه به زیور طبع آراسته شده است و جهت تهیه کتاب به نشانی اینترنتی https://eshop.iki.ac.ir/shop/7/content/56 مراجعه شود.

کانال روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را در پیام‌رسان‌های ایتا، سروش، بله و روبیکا دنبال فرمایید:
 ایتا
 https://eitaa.com/iki_ac_ir
 سروش
 https://splus.ir/iki_ac_ir
 بله
 https://ble.ir/iki_ac_ir
 روبیکا
 https://rubika.ir/iki_ac_ir