عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تبیین کرد:

عقل نظری نه جای ایمان را تنگ می‌کند نه عقل عملی/ ویژگی معنویت پسامدرن

تعبدگریزی، عقلانیت و ناواقع‌گرایی از جمله مهم‌ترین شاخصه‌های معنویت غیردینی است؛ معنویت غیردینی معتقد است که مزاج انسان مدرن و پسامدرن از تعبد فراری است یعنی به نوعی یک پدیدار و حقیقت را توصیف می‌کنند؛ می‌گویند انسان مدرن از تعبد فراری و دنبال عقلانیت است لذا ما باید براساس عقلانیت، یک معنویتی تعریف کنیم و این معنویت ما را از رنج فاصله می‌دهد و به آرامش می‌رساند.

به گزارش روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) کرسی ترویجی با موضوع "انسان‌شناسی مبنای معنویت‌گرایی علامه حسن‌زاده آملی(ره) (نقدی بر معنویت غیردینی)" به همت گروه عرفان و معنویت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه با همکاری گروه عرفان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد.

در این کرسی ترویجی حجت الاسلام والمسلمین دکتر علیرضا کرمانی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به عنوان ارائه دهنده در سخنانی گفت: معنویت غیردینی محصول نظرات انسانی است که ربط و وابستگی خود به حق را نادیده گرفته و بدون توجه به جایگاه هستی‎شناسانه انسان، سعی دارد با عقلی ابزاری راه را برای وصول به معنویتی که آن را در کاستن رنجوری و ملالت خلاصه می‎کند بجوید.

وی افزود: این مقاله با روش توصیفی بر آن است که سیر معنویت غیردینی را از دوران مدرن تا دوران پسامدرن همراه با اهم شاخصه‌های آن که عبارتند از عقلانیت، تعبدگریزی و ناواقع‎گرایی به تصویر بکشد و سپس با روشی تحلیلی مبتنی بر مبانی علامه حسن‎زاده آملی ره با محوریت نوع نگاه ایشان به حقیقت و مکانت انسان، به نقد معنویت غیردینی و شاخصه‎های آن بپردازد.

 حجت الاسلام والمسلمین دکتر کرمانی خاطرنشان ساخت:  در این نقد، معنویت، رهایی از قیود و محدودیت‎های وجودی انسان تعریف شده است که آدمی برای وصول به آن نیازمند انضباطی واقعی به نام دین است و از این رو تعبد به دین، تعهد به واقع است در حالی که معنویت غیردینی با تعبد به عقلانیت به دنبال امری غیرواقع است.

وی افزود: حقیقت انسان از منظر علامه حسن زاده آملی ره یک حقیقت ذو مراتب است و نگاه ایشان به انسان یک نگاه وجودی وحدت نگار است و دوئیت را به رسمیت نمی‌شناسد.

وی با بیان اینکه معنویت سرگذشتی در تاریخ مسیحیت دارد و این سرگذشت سبب شده است تا روشنفکران ما ناظر به آن اظهارنظر کنند، گفت: معنویت در مسیحیت معنویت ساده و به تعبیری در برابر دنیوی قرار داشت که این نوع معنویت را می‌توان روحانیت هم نامگذاری کرد، یعنی معنویت در دو سه قرن اول مسیحی در برابر دنیوی بود ولی وقتی کلیسا روی کار آمد و مسیحیت دین رسمی شد، معنویت در مقابل دنیوی نبود بلکه در برابر مادی قرار گرفت یعنی چیزی که مادی باشد، معنویت نیست.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کرمانی با بیان اینکه در اینجا کلیسا خود را متصدی به کمال‌ رساندن روح و از بیرون کلیسا متمایز شد، اظهار کرد: لذا معنویت که گفته شد معنویت کلیسایی بود؛ در دوره رنسانس کلیسا تضعیف شد و به تبع آن معنویت کلیسایی هم تضعیف و معنویت شخصی و از اخلاق و عقل نظری دور شد و به تجارب شخصی نزدیک شد.

وی با بیان اینکه دین شامل دین نهادینه تاریخی یعنی جنبه شعائری دین و دین در تعریف ماهوی خود است، ادامه داد: با این تعریف، معنویت غیردینی هم دو تعریف دارد؛ در ابتدا وقتی سخن از معنویت غیردینی گفته می‌شد تلاش برای دورکردن معنویت از قید و بند دین نهادینه مسیحیت و کلیسا بود با اینکه این فرد خدا را قبول داشت ولی در ادامه این نگاه عمیق‌تر شد و به معنویتی تبدیل شد که اساساً به خدا و امور غیردینی باور نداشت.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) خاطرنشان ساخت: کمال هر انسانی در بالفعل کردن بالقوه هاست که ما تعبیر می‌کنیم به جمعیت یا جامعیت انسان نسبت به مراتب وجود.

 حجت الاسلام والمسلمین دکتر کرمانی  تصریح کرد: تعبدگریزی، عقلانیت و ناواقع‌گرایی از جمله مهم‌ترین شاخصه‌های معنویت غیردینی است؛ معنویت غیردینی معتقد است که مزاج انسان مدرن و پسامدرن از تعبد فراری است یعنی به نوعی یک پدیدار و حقیقت را توصیف می‌کنند؛ می‌گویند انسان مدرن از تعبد فراری و دنبال عقلانیت است لذا ما باید براساس عقلانیت، یک معنویتی تعریف کنیم و این معنویت ما را از رنج فاصله می‌دهد و به آرامش می‌رساند.

وی گفت: برخی‌ها تنها نگاه به بعد انسانی یا مجردی انسان می‌کنند و برخی نیز تنها به بعد مادی انسان توجه دارند، در تعریف دین به معنای عام باید گفت که دین یک مجموعه دستورالعمل‌ها و انتظام ها در زندگیست که انسان را به کمال می‌رساند و اگر این نحوه سلوک و کمال الهی بود آن دین نیز الهی می‌شود.

وی در نقد تعبدگریزی این معنویات از منظر علامه حسن‌زاده اظهار کرد: اینها گرچه معنویت معطوف به شریعت را نفی می‌کنند اما به شدت متعبد و متعصب به فرآورده‌های عقلانی خود هستند. در نقد این تفکر هم گفته شده است معنویت‌گرا، متعبد است ولی متعبد به حقیقت است ولو اینکه حکم عقل باشد یا شرع. نکته دیگر اینکه کسانی که عقلانیت نظری را برنمی‌تابند و سراغ عقلانیت عملی رفته‌اند و با تنقیص عقلانیت نظری جایی برای ایمان باز کرده‌اند که به نظر می‌رسد تفسیری می‌توان از عقلانیت نظری داشت که نه جا را برای ایمان و نه عقلانیت عملی تنگ کند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کرمانی با بیان در عقل نظری ما دنبال بیان این مطلب هستیم که مزاج معنوی انسان دارای فضیلت عقلانی شود، ادامه داد: در عقل نظری دنبال تأکید بر این مطلب نیستیم که استدلال عقلی لزوماً انسان را به نتیجه می‌رساند.

خاطرنشان می‌شود: در ادامه این کرسی ترویجی، حجج اسلام والمسلمین دکتر محمد جعفری و حسین مظفری به بیان نقدها و دیدگاه های خود پیرامون ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر کرمانی پرداختند.

کانال روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را در پیام‌رسان‌های ایتا، سروش، بله و روبیکا دنبال فرمایید:
 ایتا
 https://eitaa.com/iki_ac_ir
 سروش
 https://splus.ir/iki_ac_ir
 بله
 https://ble.ir/iki_ac_ir
 روبیکا
 https://rubika.ir/iki_ac_ir