انتشار کتاب «شیوهنامه دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی»
کتاب «شیوهنامه دائرةالمعارف علوم عقلی اسلامی» به همت مرکز پژوهشی دایرةالمعارف عقلوم عقلی اسلامی وابسته به مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شد
مقدمه
ازآنجاکه تدوين دائرةالمعارف جامع و معتبر، پروژهاي بلندمدت است و پروژههاي بلندمدت، دستخوش آفتهاي بسياري هستند. برنامهريزي استراتژيک و پيشبيني خروجيهاي کوتاهمدت و ميانمدت، و نيز مرحلهبندي برنامهها ميتواند از برخي از آفتهاي برنامههاي بلندمدت پيشگيري کند.
از جمله آسيبهاي پيشبينيپذير در پروژههاي بلندمدت، ناهماهنگي در محصول کار است. تحول فناوري، دگرگوني در شيوههاي پژوهش، نگارش و ويرايش، و حتي تغيير فرهنگ واژهها در طول زمان - که امري طبيعي است - ميتواند به اينگونه پروژهها آسيبهايي اساسي وارد کند. شايد منابع جديدي به چاپ برسند يا نسخههاي مطلوبتري از مآخذ مقالات منتشر شوند. اين دگرگونيها و تفاوتها، خود را در مقالات يک دائرةالمعارف نشان خواهند داد و مجموعه را ناهماهنگ و آشفته خواهند کرد.
يکي از زمينههاي اصلي براي دستيابي به همه ويژگيها و شاخصهاي لازم براي دائرةالمعارف مطلوب، و يکي از بهترين راههاي پيشگيري از آفتهاي پروژههاي پژوهشي درازمدت، تهيه شيوهنامههايي است که کار نگارندگان مختلف را که ديدگاهها و سليقههاي متفاوت در شيوه نگارش و ويرايش دارند، با يکديگر هماهنگ سازد و امکان تغيير، اصلاح و هماهنگسازي يکجاي همه مقالات را در هر مرحله از کار فراهم سازد.
مرکز پژوهشي دائرةالمعارف علوم عقلي اسلامي نيز باتوجه به اين نيازها، پيش از آغاز به کار رسمي مقالهنويسي دائرةالمعارفهاي تخصصي خود، به شناسايي زيرساختهاي لازم و نيازهاي مراحل مختلف دائرةالمعارفنويسي پرداخت و براي انجام هريک از مراحل کار، شيوهنامهاي آماده کرد و پس از انجام مدتي کار آزمايشي، شيوهنامههاي خود را براساس آخرين تجارب خود، تکميل، اصلاح و نهايي کرد.
معرفی کتاب شیوهنامه
آنچه پيش روست برخي از مهمترين شيوهنامههايي است که اين مرکز تاکنون براي تهيه زيرساختهاي دائرةالمعارفنويسي، مقالهنويسي، مراحل مختلف ارزيابي و اصلاح، ويرايش و بعضي از مراحل آمادهسازي مقالات تهيه کرده است.
شيوهنامههاي موجود در اين کتاب در دو بخش قرارگرفتهاند: بخش اول (بخش اصلي کتاب) و بخش دوم (پيوستها).
شيوهنامههاي بخش اول، درباره آن دسته از فعاليتهاي پژوهشي هستند که در روند تهيه دائرةالمعارفها دخالت مستقيم دارند و معمولاً همه مراکز دائرةالمعارفي ناگزير از انجام آنها هستند، و آنچه در بخش دوم (پيوستها) آمده است، شيوهنامههاي مربوط به فعاليتها و پژوهشهايي هستند که مراحل مختلف کار تهيه دائرةالمعارفها و مقالات آنها را دقيقتر و کاملتر ميکنند.
بخش اول کتاب
آنچه در بخش اول گنجانده شده، عبارت است از:
الف) کليات: دربردارنده برخي از سياستهاي کلي در تدوين دائرةالمعارفهاي مرکز.
ب) مدخلگزيني اصطلاحات و مدخلگزيني اَعلام: اين مجموعه شامل شيوهنامههاي مدخلگزيني اصطلاحات و اَعلام است که در تهیه آن شيوهنامههاي تهيهشده در ديگر مراکز دائرةالمعارفنويسي، از جمله شيوهنامه دانشنامه جهان اسلام، دائرةالمعارف بزرگ اسلامي و دائرةالمعارف امام حسين (ع) مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است و باوجود نقاط مشترک، تفاوتهايي روشن با آنها در دستهبندي و تعريف هريک از انواع مدخلها دارد. برخي از ويژگيهاي اختصاصي اين شيوهنامه مدخل گزینی این مرکز عبارتاند از: استخراج مدخلهاي اصطلاحات از راه اصطلاحنامهها، تخصصي بودن دائرةالمعارفهاي اين مرکز، و ارتباط و نسبت خاص مدخلهاي دائرةالمعارفهاي مختلف اين مرکز با يکديگر.
ج) گزينش منابع: منابعي که براي پژوهشهاي اوليه در اين مرکز - مانند منابع استخراج اصطلاحنامه و مدخلشناسي و تهيه پرونده علمي براي مدخلهاي اصلي - انتخاب ميشوند و منابعي که ميتوانند مستند مطالب مقالات قرار گيرند، ازلحاظ اعتبار مؤلف و قوّت محتوا و از نظر اعتبار نسخه کتابي که به آن ارجاع داده شده، بايد ويژگيهاي لازم را داشته باشند. ازاينرو، اين مرکز ضوابط مرتبط با شناسايي و نحوه بهرهگيري از منابع معتبر را در چهار بخش بيان کرده است: الف) ضوابط «درجهبندي منابع»؛ ب) ملاکهاي اعتبار منابع؛ ج) روش تهيـه «فهرست منابع برگزيده» هريک از رشتههاي علوم عقلي؛ د) شيوه «گزينش نسخ برتر«.
د) نگارش مقالات دائرةالمعارفي: مهمتريـن شيوهنامهاي که در اين کتاب گنجانـده شده، شيوهنامه نگارش مقـالات است. در اين شيوهنامه، شيوه تحقيق، تدوين و تنظيم مقالات دائرةالمعارفي بهتفصيل بيـان شده است. قواعد کلي نگـارش مقالات و ويژگيهـاي اصلي و مهم مقـالات دائرةالمعارفي، ساختار مقالات دائرةالمعارفي و تفاوت مقالات آنها با ديگر مقالات تخصصي نيـز در اين شيوهنامه بهروشنـي بيان شده است. ضوابط بيانشده در ايـن شيوهنامـه، براساس رفـع نيازهاي حداکثـري و نيـز بالاترين انتظارات از مقـالات دائرةالمعارفي در دوره معاصر است
هـ) تنظيم ارجاعات و کتابنامه: يکي از ويژگيهاي لازم در همه مقالات، بهويژه مقالات دائرةالمعارفي، ارجاع و مستندسازي مطالب به منابع معتبر و ذکر فهرست کامل عناوين و مشخصات کامل منابع مقالات است. اين فهرست که «کتابنامه» نام دارد، همواره در پايان کتاب يا مقاله ميآيد. اديبان برجسته و مراکز پژوهشي، شيوههاي گوناگوني براي ارجاع به منابع و تنظيم کتابنامه پيشنهاد دادهاند. بيترديد بخشي از اين تفاوت ديدگاهها، در تفاوت مباني ادبي و برخي، در تفاوت سليقهها در تعيين مصاديق ريشه دارد. تفاوت کارها و تفاوت منابع نيز تفاوت شيوه ارجاع را ميطلبند.
و( ويرايش نگارشي: براي رعايت دقيق ضوابط ويرايشي، دو شيوهنامه براي ويرايش مقالات در اين مرکز تهيه شده است که نخستين آنها شيوهنامه ويرايش نگارشي است. در شيوهنامه ويرايش نگارشي، ضوابط و قواعد پربسامد و کاربردي ادب فارسي در واژهها و عبارات، قواعد درستنويسي و شيوههاي پرهيز از غلطهاي املايي، غلطهاي انشايي و بيگانهنويسي، ضوابط استوارنويسي و پرهيز از عبارتهاي بلند و عبارتها و واژههاي بيهوده، چگونگي سادهنويسي و عوامل فني و مهارتهاي قلمي براي رعايت نثر معيار، و راههاي پرهيز از مبهمنويسي و شيوه پاراگرافبندي بيان شده است.
ز) ويرايش فني - صوري: دومين شيوهنامه ويرايشي اين مرکز شيوهنامه ويرايش فني - صوري است. در اين شيوهنامه به ضوابط دستور خط، فصل و وصل و نشانهگذاري پرداخته شده است. براي تهيه اين شيوهنامه نيز تقريباً بيشتر شيوهنامههاي معتبر موجود و ديدگاههاي برجستگان اين فن مورد توجه قرار گرفته، تلاش شده است، شيوهنامه ويرايش فني - صوري اين مرکز با شيوهنامه فرهنگستان زبان فارسي هماهنگ باشد.
بخش دوم کتاب (پیوستها)
بخش دوم اين کتاب (پيوستها) شامل دو شيوهنامه است:
الف) شیوهنامه تنظیم اصطلاحنامه: در شيوهنامه تنظيم اصطلاحنامه، افزونبر بيان کامل ضوابط بينالمللي اصطلاحنامهنويسي، ضوابط ديگري براي ايجاد دقت بيشتر در تنظيم روابط اصطلاحات بيان شده است که از افزودههاي اين مرکز است و باتوجه به اينکه منابع اصلي اصطلاحات برخي از دانشهاي علوم عقلي که اين مرکز به آنها پرداخته است، به سه زبان فارسي، عربي و انگليسي هستند، ضوابطي نيز براي معادلگذاري فارسي براي واژههاي عربي و انگليسي به اين شيوهنامه افزوده شده است.
امتياز و تفاوت ديگر اصطلاحنامههاي مرکز، مستند بودن همه اصطلاحات به متون و منابع معتبر است و به اقتضاي اين ويژگي، ضوابطي نيز براي مستندسازي اصطلاحات به متون به اين شيوهنامه افزوده شده است. بررسي همه اصطلاحات و روابط اصطلاحنامهها در شوراهاي تخصصيِ متشکل از متخصصان برجسته علوم عقلي، تفاوت و امتياز ديگر اصطلاحنامههاي اين مرکز است.
ب( شیوهنامه پرونده علمی: ازجمله شيوهنامههايي که در اين کتاب آمده، شيوهنامه تهيه پرونده علمي است. اين شيوهنامه، ضوابط مربوط به نحوه تنظيم پرونده علمي را دربردارد. تهيه و تنظيم پرونده علمي براي هريک از مدخلهاي اصلي دائرةالمعارفها، يکي از فعاليتهاي پژوهشي اين مرکز است.
پرونده علمي، مجموعهاي است مشتمل بر صفحاتي گزينششده از متون منابع، که مطالب مربوط به يک مدخل را دربردارند و تا اندازه زيادي مقالهنويسان را از مراجعه به منابع، کتابخانهها و جستوجو براي دستيابي به مطالب بينياز ميکند.
تهيه پرونده علمي براي مدخلهاي دائرةالمعارفي، سابقهاي در برخي مراکز دائرةالمعارفنويسي داشته است، ولي اين مرکز در تهيه پرونده علمي نيز نوآوريهايي دارد که از جمله آنها، تهيه نرمافزارهايي براي تهيه، عرضه و استفاده از پروندههاي علمي است.
لينك كانال «مؤسسه امام خميني(ره)» در ايتا: https://eitaa.com/iki_ac_ir
اعضاي پورتال فقط در صورت فراموش نمودن نام کاربري و رمز عبور ميتوانند به اين صفحه مراجعه نمایید. برای مشاهده شماره تلفن های ارتباطی بخش های مختلف اینجا کلیک نمایید...
کارگزینی : 32113661
امور اساتيد: 32113218
امور محققین: 32113428
دانش پژوه دكتري براي ثبت شماره كارت : 32113661
هيئت علمي : 32113638